تنبور مست

تنبور مست

تنبور مست وبلاگی است پیرامون موسیقی ملی و ساز باستانی تنبور
تنبور مست

تنبور مست

تنبور مست وبلاگی است پیرامون موسیقی ملی و ساز باستانی تنبور

آواز شجریان زیر گوش نقش جهان و حافظیه

پس از تهران این بار شیراز و اصفهان میزبان صدای محمد رضا شجریان و تار حسین علیزاده و کمانچه کیهان کلهر هستند.

محمد رضا شجریان، حسین علیزاده و کیهان کلهر پیش از ماه محرم در دو شهر اصفهان و شیراز کنسرت برگزار می کنند.
به دنبال استقبال کم نظیر از کنسرت استادان موسیقی ایرانی و علاقه به اجرای زنده این گروه که مردم را از شهر های مختلف ایران به پایتخت کشانده بود، اعضای گروه به این فکر افتادند که درشهر های دیگر ایران نیز به اجرای برنامه بپردازند.
آخرین کنسرت این گروه در تهران از هشتم تا پانزدهم آذر ماه در سالن چهار هزار نفری وزارت کشور برگزار شد. استقبال در حدی بود که با وجود دو روز تمدید باز هم بسیاری از دوستداران شجریان، پشت در های بسته ماندند. و بلیت ها در بازار سیاه با قیمت های زیادی خرید و فروش شد. محمد رضا و همایون شجریان، علیزاده و کلهر پیش از این کنسرت، تور کنسرتی در اروپا برگزار کردند. قطعاتی که برای این کنسرت انتخاب شده بود، قطعاتی بود که گروه در این تور اجرا کرد.
به گزارش میراث خبریکی از دلایل اجرای کنسرت های مجدد این گروه در ایران جلوگیری از ایجاد بازار سیاه و پاسخ به ابراز علاقه موسیقی دوستداران عنوان شده است.
طبق آخرین خبرها اولین اجرا، اواخر دی ماه در اصفهان برگزار می شود. حمید رضا نوربخش مدیر اجرایی و گروه هماهنگی در تلاشند تا فضای مناسبی برای این کنسرت انتخاب کنند. یکی از استادیوم های شهر اصفهان برای اجرای این کنسرت پیشنهاد شده اما شجریان هنوز موافقت خود را برای اجرای کنسرت در این محل اعلام نکرده است.
پس از این کنسرت، گروه راهی شیراز می شود تا برنامه را در این شهر نیز تکرار کند.برای اجرای شیراز هم یک استادیوم ورزشی در نظر گرفته شده است.اما گویا گروه تمایل دارد در حافظیه برنامه اجرا کند، اگر چه هوای سرد زمستان مانع اجرای برنامه در فضای باز حافظیه است. به همین خاطر آنها به دنبال راه حل مناسبی هستند تا بتوانند کنسرت را در حافظیه برگزار کنند. در صورتی که تلاش ها به نتیجه ای نرسد، محل اجرا استادیومی در شیراز است.
و بر اساس آخرین شنیده ها شجریان تصمیم دارد بعد از پایان ماه محرم و صفر کنسرت دیگری در تهران برگزار کند. گفته می شود، این اقدام پاسخ به استقبال علاقمندان موسیقی ایرانی و جلوگیری از فروش بلیت با قیمت های بالاست. به نظر می آید شجریان می خواهد اجرای کنسرت در ایران را ادامه دهد و مشتاقان را سیراب کند.
در صورتی که این کنسرت ها با موفقیت برگزار شود، شاهد اولین کنسرت پیاپی شجریان در ایران خواهیم بود.و در واقع با زمزمه هایی که به گوش می رسد و بر ادامه این کنسرت ها تاکید دارد، شاهد فصل تازه ای در فعالیت استادان موسیقی ایرانی خواهیم بود.
از سوی دیگر، خبرهای های شیرین دیگری هم شنیده می شود. محمد رضا لطفی نیز پس از سال ها تدارک کنسرت بزرگی در تهران را می بیند و استاد شجریان یکی از کسانی است که احتمال دارد لطفی را در کنسرتش همراهی کند.

***

برنامه شب‌های تنبور شیراز تحت عنوان "شب رهایی" با اجرای استاد علی‌اکبر مرادی و همراهی تنبک پژهام اخواص روز جمعه 16دی در تالار حافظ برگزار می‌شود.

عبدالرضا زارعی، مدیر تهیه و اجرایی کنسرت ضمن اعلام این خبر افزود: "استاد مرادی برای نخستین باراست که در شهرستان‌های ایران به اجرای تک‌نوازی می‌پردازد." استاد مرادی که شهریور امسال در کاخ نیاوران همراه با اخواص به اجرای برنامه پرداخت، به عنوان یکی از صاحبان سبک در نوازندگی تنبور، سال 1336 در کرند غرب استان کرمانشاه متولد شد. از 7 سالگی نزد اساتیدی چون سیدهاشم درویش، علی میردرویشی، حمیدی، کفاشیان، علوی و سیدولی حسینی نوازندگی تنبور را آموخت. از سال 1350 نیز در اداره فرهنگ و هنر کرمانشاه و سپس با تشکیل نخستین گروه تنبور فعالیت رسمی هنری خود را آغاز کرد. وی از ابتدای تشکیل گروه شمس تا سال 1372 به همکاری با این گروه پرداخت و در ایران، اروپا و آمریکا به همراه شهرام ناظری کنسرت‌هایی اجرا کرد. وی که دارای مدرک درجه یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، مقام نخست جشنواره موسیقی فجر سال 1370 را در کارنامه دارد. از آثار وی می‌توان به "تریکه خانه"، "سحرواران"، "سیروان"، "مهجوری"، "گلاریژان"، "مهر و ماه"، "سماع مستانه" و "در آیینه آسمان" همراه کمانچه کیهان کلهر و "مقامات مجلسی تنبور" اشاره نمود. همچنین خانه فرهنگ‌های جهان در پاریس چهارCD از استاد مرادی به نام "مقام‌های آیینی باستان" منتشر کرده و به زودی دیگرCD وی به نام "موسیقی عرفانی" منتشر می‌شود.


بررسی ساز کهن تنبور در 2 رساله باستانی:

تنبور در کارنامه ی اردشیر بابکان:

 

کارنامه ی اردشیر بابکان رساله ای نیمه حماسی و یادگاری از روزگار ساسانی می باشد . کتابیست به زبان پهلوی در مورد سرگذشت اردشیر بنیانگذار سلسله ی ساسانی که در حدود سال 600 میلادی تدوین شده است .

بعد از حمله ی اسکندر مقدونی و بر چیده شدن شاهنشاهی هخامنشی در سرتاسر ایران 240 کدخدا بود که هر کدخدایی قسمتی از ایران را اداره می کرد . اردوان کدخدا و حکمران سرزمین پارس بود  . آوازه ی اردشیر به گوش اردوان رسیده او را به پارس دعوت کرد و مدت ها پذیرای او بود . روزی در شکارگاه اردشیر گوری را نیک بزد.مردم جویا شدند که کار کیست ؟ اردوان گفت که کار من است اردشیر از دروغ او بر آشفت و با او به ستیزه برخاست . اردوان اردشیر را در ستورگاه زندانی کرد . اردشیر در زندان اوقات خود را با تنبور نوازی و آواز خوانی سپری می نمود و پس از چندی به دستیاری یکی ازنزدیکان اردوان اززندان گریخت و پسازمدتی حکومت مرکزی و مقتدر ساسانی را تشکیل داد . نام پدر اردشیر ساسان و نام  پدر مادرش بابک بود .

 

 

تنبور در رساله ی خسرو قبادان و ریدک :

 

 چنانچه در دانشنامه ی ارزشمند فرهنگ و هنر ساسانی موسوم به خسرو قبادان و ریدک آمده است

خسرو پرویز شاه ساسانی برای مصاحبت خود جوان ادب آموخته ای موسوم به ریدک که از فارغ التحصیلان فرهنگستان ادب و هنر آن زمانست را به مصاحبت برگزیده در ضمن این گفت و شنود در چند فراز به تنبور اشاره شده است . که در اینجا به یک مورد اشاره می کنم :

در فرازی خسرو پرویز از ردیک می پرسد کدام نوا نیکو تر است ؟

ردیک پاسخ می دهد نوای سازی که نغمه ی تارهایش به آواز ماند و آوازی که نوایش به آوای سازی مانند  باشد . خسرو پرویز می گوید آنچه گفتی چگونه است ؟جوان می افزاید :

بربتی که چهار تار داشته باشد و چنگ ساخته * و تنبور هم آهنگ نای ** همراه دستان اصفهان *** آواز نهاوندی **** چکاوک نیشابوری ***** .

 *ساخته = کوک شده . در اینجا یعنی همراهی بربط و چنگ .

 

**نای=نی . در اینجا منظور همنوایی تنبور و نی است .

 

***از الحان و نواهای موسیقی باستانی ایران بوده که درموسیقی کنونی ایران نیز به نوعی موجود هست.

 

****از الحان و نواهای موسیقی باستانی ایران بوده که در موسیقی کنونی ایران نیز به نوعی موجود هست .

 

*****از الحان و نواهای موسیقی باستانی ایران بوده که در موسیقی کنونی ایران نیز به نوعی موجود هست .

 

برای نگارش این مطلب از رساله ی پایانی استاد سید خلیل عالی نژاد برای دریافت درجه کارشناسی ارایه شده به دانشکده موسیقی دانشگاه هنر بهره بردم .

                                             

فریاد نامزد جایزه گرمی

چهل و هشتمین دوره گرمی نامزدهای خود را برای دریافت این جایزه معتبر اعلام کرد در این لیست نام البوم فریاد در بخش موسیقی های سنتی جهان ( همراه آواز ) در کنار چهار نامزد دیگر  به چشم می خورد .


در این البوم که شامل  اشعاری از حافظ - سعدی - اخوان ثالث - شفیعی کدکنی میباشد   محمدرضا شجریان - حسین عیزاده - همایون شجریان و کیهان کلهر به اجرا پرداخته اند .


این البوم محصول سال ۲۰۰۳ میباشد و  شرکت دل اواز ان را منتشر کرده است. دیگر کاندیداها به شرح ذیل میباشند :


  • Behmanka
    Mamadou Diabate
    [World Village]


  • Para Todos Ustedes
    Los Pleneros De La 21
    [Smithsonian Folkways Recordings]


  • Faryad
    Masters Of Persian Music
    [World Village]


  • Tibetan Master Chants
    Lama Tashi
    [Spirit Music]


  • In The Heart Of The Moon
    Ali Farka Touré & Toumani Diabaté
    [World Circuit/Nonesuch]

  • ***

    ششمین وآخرین شب کنسرت گروه چهارنفره شجریان در میان استقبال فراوان مشتاقان وعلاقه مندان درتالاربزرگ کشورشب گذشته به پایان رسید.در این برنامه ابتدا محمدرضا شجریان به نمایندگی از طرف گروه حادثه سقوط هواپیمای حامل خبرنگاران را به جامعه فرهنگی کشور و خانواده های آنها تسلیت گفت و در ادامه حسین علیزاده به روی صحنه آمد و با حالتی مغموم (به علت حادثه دلخراش سقوط هواپیمای نظامی که منجر به جان باختن جمعی از اصحاب فرهنگ شد )به تکنوازی پرداخت.وی  قطعات پراحساسی را درمایه ابوعطا نواخت که در حین نوازندگی قطرات اشکش سرازیر شد.این برنامه همانند پنج شب دیگر در دوقسمت و در دستگاه شور و متعلقات آن و با اجرای تصانیف قدیمی،بزن آن پرده،دستی افشان و...به پایان رسید.درانتها به دلیل تشویق بسیار زیاد شنوندگان وبینندگان دو تصنیف دوش،دوش و مرغ سحر نیز اجرا شد.

    بدین ترتیب شش شب کنسرت این گروه در حالی به پایان رسید که هنوز عده زیادی از علاقه مندان موفق به تهیه بلیت های این برنامه نشدند.بر اساس گزارش رسیده شب گذشته همچنان بازار سیاه فروش بلیت ادامه داشته است.

    ***

    گروه موسیقی شهرام ناظری به عنوان اولین گروه موسیقی سنتی ایران ، درسالن سه هزار و هفتصد نفره کداک تئاتر شهر لس آنجلس که سالن اهدا جوایز اسکار است به اجرای برنامه می پردازد.در این برنامه علاوه براجرای ناظری، حافظ و سیاوش ناظری با سه تار و دف به اجرای برنامه می پردازند یک نوازنده "چلو" از آمریکا یک نوازنده خانم ویولا از تایوان و یک نوازنده طیبلا از هندوستان حضور دارند. تمامی بلیط های برنامه ناظری به فروش رفته است.

    این برای اولین بار است که هنرمندان موسیقی از چهار کشور ایران تایوان آمریکا و هندوستان در یک گروه شش نفره در سالن اسکار به اجرای برنامه می پردازند. بلیط های کنسرت گروه شهرام ناظری با قیمتهای هشتادو صددلاری فروش رفته است.

    گروه دیگری که پس از آنها در سالن اسکار به اجرای برنامه می پردازد یکی از پنج غول موسیقی آمریکا ودنیاست که بیش از ‌15 جایزه گرمی گرفته است. شهرام ناظری پیش از این در بیستم نوامبر در نیویورک به مناسبت بزرگداشت مولوی به اجرای برنامه پرداخته بود.شهرام ناظری" در آخرین برنامه خوددرایران مردادماه به همراه گروهش، با حضور در ارگ قدیم بم، و تیر ماه به همراه گروه مولوی در رشت به اجرای برنامه پرداخته بود . شهرام ناظری سال گذشته نیز به همراه گروه عارف به سرپرستی پرویز مشکاتیان در سالن چهارهزار نفره‌ی وزارت کشور به اجرای برنامه پرداخت

    ***


     

    حواشی کنسرت شجریان پایان می‌یابد

    شجریان» بعد از سال‌ها مخالفت خود از اجرای کنسرت در ایران طی یک اتفاقی نابهنگام از 8 آذر ماه کنسرتی را در تالار بزرگ کشور برگزار کردند که قرار بود این کنسرت به مدت 4 شب برگزار شود اما به دلیل استقبال گسترده علاقه‌‌مندان 2 روز دیگر هم تمدید شد.
    هر شب برنامه با تکنوازی تار«حسین علیزاده» آغاز و سپس گروه چهار نفره به روی صحنه می‌آمدند و با نواختن پییش درآمد دشتی ساخته یوسف فروتن شروع و با آواز «شجریان» ادامه می‌یافت و سپس ساز و آواز، تصنیف قدیمی و قعطه «بزن آن زخمه» از اشعار «شفیعی کدکنی» اجرا می‌شد که در این بخش همنوازی «علیزاده» با «شجریان» بیشتر بر پایه بداهه‌نوازی بود. در بخش دوم کنسرت که به آواز بیات ترک و افشاری اختصاص داشت،قطعاتی چون مقدمه روح الارواح، ساز و آواز، چهار مضراب همراه با آواز، آواز افشاری، ضربی افشاری «رقص زار» و قطعه دستی افشان از اشعار«سهراب سپهری»را اجرا می‌کردند که یکی از شاخصه‌های این اجرا نسبت به اجراهای گذشته استفاده از اشعار نو و مدرن شدن سبک تارنوازی «حسین علیزاده» بود که رنگ و بوی جدیدی به فضای موسیقی سنتی بخشیده بود.
    بعد از هر اجرا تماشاگران با پایان یافتن بخش دوم با تشویق‌های پیاپی «شجریان» و گروهش بار دیگر به صحنه بر می گشتند و ابتدا تصنیف قدیمی «دوش،دوش» و سپس تصنیف «مرغ سحر» را می‌خواندند.

    ** در حاشیه کنسرت شجریان

    کنسرت "شجریان" همانند دیگر برنامه‌های پر از حاشیه بود.با وجود اینکه مسئولین برگزاری کنسرت از همان ابتدا با فروش بلیط در چند مکان مختلف تلاش کردند که این مسئله به بازار سیاه نکشد ،اما عده‌ای سودجو هر شب در مقابل درب تالار بزرک کشور اقدام به فروش بلیطهای کنسرت با قیمت‌های زیاد می‌ کردند و مردم هنردوست و علاقه‌مند نیز برای استفاده از این کنسرت مبالغی هنفگت را می پرداختند. حضور نیروهای انتظامی از ساعت‌ها قبل از شروع برنامه و تلاش وافرشان باعث می‌شد که ترافیک روان تر و جلوی درب تالار پر ازدحام نباشد اما متاسفانه تعداد زیاد این نیروها در تالار بزرک کشور فضایی کاملا نظامی به محیط بخشیده بود و به محض ورود به سالن بیشتر نظامی پودن فضا احساس می‌شد تا جنبه هنری آن.

    *** برخورد نامناسب کارمندان وزارت کشور

    با وجود اینکه تالار بزرگ کشور محل برگزاری بسیاری از همایش‌ها، برنامه‌ها و کنسرت‌ها است و از آنجایی که «محمدرضا شجریان» در این چند سال اخیر این سالن را محل اجرای برنامه‌های خود قرار داده، اما متاسفانه کارمندان وگروه‌های مستقر در این تالار برخورد مناسبی را با مخاطبان نداشتند و با رفتار نامناسب و غیر اخلاقی خود به جای برقراری آرامش در سالن، تشنجی همراه با دلخوردی را ایجاد می‌کردندو این رفتار فقط شامل حال مردم عادی نبود بلکه آنها با خانواده‌های درجه یک «شجریان» ،گروهش و خبرنگاران نیزرفتارهای نامناسب همراه با بی‌حرمتی را انجام می‌دادند که با گذشت شب‌های کنسرت این مسئله شدید‌تر می‌شد.
    در کنار این کارکنان گروه‌هایی از سوی خود برگزار کنندگان کنسرت در سالن اصلی حضور داشتند که فعالانه در کنار بقیه گروه‌ها فعالیت می‌کردند،اما متاسفانه کارمندان وزارت کشور آنها را به عنوان همکار خود قبول نداشتند و با بی‌احترامی به آنها مانع ورودشان به برخی بخش‌های سالن می‌شدند.
    مدیر تالار بزرگ کشور از توضیح در این باره سرباز زد و بیان داشت: ما تمام تلاشمان را از روزهای قبل از اجرا انجام دادیم و این افراد متعلق به گروه‌های اجرایی ما نیستند. وی این مسئله را به اشخاص دیگری از مسئولین انتقال داد که آنها نیز جوابی در این خصوص ندادند.

    *** ورود بدون بلیط به داخل سالن‌

    در هر شب برگزاری کنسرت با وجود نیروهای امنیتی و اجرایی تعدادی بدون بلیط برای دیدن این برنامه‌ به داخل تالار بزرگ کشور راه پیدا می‌کردند که وقتی از هرکدامشان درخواست بلیط می‌شد، خود را میهمانان و اعضای تالار بزرگ و وزارت کشور معرفی می‌کردند و با آوردن اسم اشخاص خاصی مجوز ورود خود را به سالن دریافت می‌کردند.این مسئله باعث می‌شد که در هر اجرا پلکان بالکن‌های تالار از افرادی پر می‌شد که بدون بلیط به سالن وارد شده بودند و این مسئله خود باعث شلوغ شدن تالار می‌شد.
    شب گذشته دکور صحنه مجددا تغییر کرد اما همانند چند شب پیش که به دلیل تغییر دکور، صدای سالن دچار مشکل شده بود این اتفاق نیفتاد و صدا نسبت به شب‌های گذشته قوی‌تر و بهتر شنیده می‌شد. در این 5 شب اجرا چهره‌های مختلف فرهنگی و هنری وبرخی مسئولین از جمله«احمد مسجد جامعی» وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی به چشم می‌خورد. همچنین هر شب تعداد بیشماری موزیسین و بازیگر سینما و تلویزیون از این اجراها دیدن می‌کردند.

    تمدید فستیوال موزارت

    لوریس چکناوریان در دومین شب فستیوال موزارت پس از اجرای مس تاجگذاری توسط گروه کر نوری به روی صحنه آمد وبه مناسبت بزرگداشت موزارت و برنامه های ویژه این فستیوال دقایقی صحبت کرد.

     تالار وحدت شب گذشته مملو از جمعیت  مشتاق موسیقی موزارت بود ؛ در این شب ابتدا کنسرتو ویولن شماره5،کنسرتوپیانوشماره 14ودرادامه 3آریا از اپراهای موزارت با تکخوانی میرهادی قضات اجرا شد و در بخش دوم مس تاجگذاری توسط گروه 80نفره کر نوری به رهبری علیرضا شفقی نژاد به روی صحنه آمد.

    در پایان برنامه به دلیل تشویق های مکرر مردم ،لوریس چکناوریان به روی سن آمد وبه مناسبت بزرگداشت موزارت و برنامه های ویژه این فستیوال دقایقی صحبت کرد.

    او ضمن تشبیه هنرمندان بزرگ و جاودانه دنیا با یکدیگر گفت :هنر مرز نمی شناسد و همه مردم دنیا یکی هستند و هنر برای همین است که تمامی ملت ها احساس نزدیکی و یگانگی کنند.

    وی در پایان وقبل از اجرای پنج قسمت از رکوئیم(زیباترین اثر کرال موزارت)گفت :کاش سیاستمداران دنیا به جای حرف زدن آواز می خواندند!

    ***

     

     برنامه «فستیوال موتزارت» که به رهبری «لوریس چکناوریان» هم اکنون در حال اجراست، برای یک شب دیگرتمدید شد.

    چکناوریان ، در این باره گفت: این کنسرت از 12 آذر ماه آغاز شده است وتا 19 آذر ماه ادامه دارد؛ اما به دلیل استقبال فوق العاده زیاد، روز یکشنبه20 آذر ماه نیز  یک اجرا هم برای دانش آموزان با بلیت ارزان قیمت خواهیم داشت.

    وی درباره این اجرا گفت: ما در این کسنرت، کار راباگروه کوارتت زهی آنی و سولیست های ایرانی و خارچی آغازمی کنیم و گروه کر نوری به رهبری علیرضا شفقی نژاد نیز ما را همراهی خواهند کرد.

    این آهنگساز و رهبر ارکستر در پایان گفت: ما قطعات مختلفی از موتزارت و به خصوص قطعه معروف «رکوئیم» را اجرا می کنیم که با استقبال فوق العاده ای روبه رو شده است و در حال حاضر، بلیت این برنامه ها تمام شده است.