بررسی ساز کهن تنبور در 2 رساله باستانی:

تنبور در کارنامه ی اردشیر بابکان:

کارنامه ی اردشیر بابکان رساله ای نیمه حماسی و یادگاری از روزگار ساسانی می باشد . کتابیست به زبان پهلوی در مورد سرگذشت اردشیر بنیانگذار سلسله ی ساسانی که در حدود سال 600 میلادی تدوین شده است .

بعد از حمله ی اسکندر مقدونی و بر چیده شدن شاهنشاهی هخامنشی در سرتاسر ایران 240 کدخدا بود که هر کدخدایی قسمتی از ایران را اداره می کرد . اردوان کدخدا و حکمران سرزمین پارس بود  . آوازه ی اردشیر به گوش اردوان رسیده او را به پارس دعوت کرد و مدت ها پذیرای او بود . روزی در شکارگاه اردشیر گوری را نیک بزد.مردم جویا شدند که کار کیست ؟ اردوان گفت که کار من است اردشیر از دروغ او بر آشفت و با او به ستیزه برخاست . اردوان اردشیر را در ستورگاه زندانی کرد . اردشیر در زندان اوقات خود را با تنبور نوازی و آواز خوانی سپری می نمود و پس از چندی به دستیاری یکی ازنزدیکان اردوان اززندان گریخت و پسازمدتی حکومت مرکزی و مقتدر ساسانی را تشکیل داد . نام پدر اردشیر ساسان و نام  پدر مادرش بابک بود .

تنبور در رساله ی خسرو قبادان و ریدک :

 چنانچه در دانشنامه ی ارزشمند فرهنگ و هنر ساسانی موسوم به خسرو قبادان و ریدک آمده است

خسرو پرویز شاه ساسانی برای مصاحبت خود جوان ادب آموخته ای موسوم به ریدک که از فارغ التحصیلان فرهنگستان ادب و هنر آن زمانست را به مصاحبت برگزیده در ضمن این گفت و شنود در چند فراز به تنبور اشاره شده است . که در اینجا به یک مورد اشاره می کنم :

در فرازی خسرو پرویز از ردیک می پرسد کدام نوا نیکو تر است ؟

ردیک پاسخ می دهد نوای سازی که نغمه ی تارهایش به آواز ماند و آوازی که نوایش به آوای سازی مانند  باشد . خسرو پرویز می گوید آنچه گفتی چگونه است ؟جوان می افزاید :

بربتی که چهار تار داشته باشد و چنگ ساخته * و تنبور هم آهنگ نای ** همراه دستان اصفهان *** آواز نهاوندی **** چکاوک نیشابوری ***** .

 *ساخته = کوک شده . در اینجا یعنی همراهی بربط و چنگ .

**نای=نی . در اینجا منظور همنوایی تنبور و نی است .

***از الحان و نواهای موسیقی باستانی ایران بوده که درموسیقی کنونی ایران نیز به نوعی موجود هست.

****از الحان و نواهای موسیقی باستانی ایران بوده که در موسیقی کنونی ایران نیز به نوعی موجود هست .

*****از الحان و نواهای موسیقی باستانی ایران بوده که در موسیقی کنونی ایران نیز به نوعی موجود هست .

برای نگارش این مطلب از رساله ی پایانی استاد سید خلیل عالی نژاد برای دریافت درجه کارشناسی ارایه شده به دانشکده موسیقی دانشگاه هنر بهره بردم .