تنبور مست

تنبور مست

تنبور مست وبلاگی است پیرامون موسیقی ملی و ساز باستانی تنبور
تنبور مست

تنبور مست

تنبور مست وبلاگی است پیرامون موسیقی ملی و ساز باستانی تنبور

مروری اجمالی بر رویداد های سال ۱۳۸۵

سال ۱۳۸۵ نیز با تمام خاطرات نیک و بدش به سرانجام خود نزدیک می شود و تنبور مست در آستانه سال نو خورشیدی به بررسی اجمالی حوزه موسیقی ملی در سالی که گذشت می پردازد .

معمولا در نقاط مختلف جهان که به موسیقی اهمیت ویژه ای داده می شود و فستیوال های مختلف داخلی و بین المللی برگزار می شود مجال برای نقد آنها در پایان سال کاری بیشتر  و بررسی راهکار های مناسب برای رفع نواقص و ارائه پیشنهادات لازم برای ارتقاع سطح کیفی و کمی آثار امکان پذیر تر می شود . اما در کشور ما که به هنر و بخصوص موسیقی  اهمیت چندانی داده نمی شود و در طول سال های گذشته میدانی برای تاخت و تازهای سیاسی شده است ارائه ی کارنامه ای درخور در پایان سال چندان منطقی به نظر نمی رسد .

سال ۸۵ نیز  مانند بیست و چند سال گذشته شاهد برگزاری جشنواره موسیقی فجر بودیم که طبق معمول با بی اعتنایی بسیاری از اساتید مواجه شد . شاید اگر هنرمندانی چون چکناواریان و فخرالدینی و پور ناظری در این رویداد به ظاهر با اهمیت موسیقی ایران شرکت نمی کردند اکنون هیچ مجال دفاعی برای آن نبود . گرچه اجرای مشترک گروه شمس با نوازندگان اوکراینی بسیاری را برای چند روز به تالار کشور کشاند اما عکس العمل بازدیدکنندگان از این اجرا در پایان آن قابل تامل بود .

یکشنبه پنجم آذر . موسیقی فیلم ایران بزرگی را از دست داد که بسیاری از خاطرات ناب کودکی ام با نام او پیوند خورده بود . هنوز هم خروس زری پیرهن پری را هر از گاهی زیر لب زمزمه می کنم . شاهکاری که بعد ها فهمیدم خالقانش بزرگ ترین ها بودند .  زال زاده ی نازنین که در خیل بی شمار متفکران مقتول در کشورمان گم شد . شاملوی بزرگ که همیشه زنده خواهد بود و بابک بیات که با موسیقی های بی نقصش به اشعار شاملو جاودانگی بخشید .

شاید تلخ ترین روز سال ۱۳۸۵ برای اهالی موسیقی جمعه سیزدهم بهمن ماه بود . روزی که خیلی ها گویی منتظر آمدنش نبودند . روزی که بسیاری زانوی غم بغل کردند و از سجایا و ویژگی های مردی گفتند که دیگر نبود . کسی که در موسیقی کشورش تاثیر گذار بود . کسی که تا قبل از سیزدهم بهمن انگار نبود . کسی به فکرش نبود . آهنگ هایش را هر روز می شنیدیم زیر لب می خواندیم اما به سراغش نرفتیم تا عاقبت خسته شد و رفت . هنوز هم در کشورمان هستند کسانی که گوشه ای تنها و بی صدا  روزگار می گذرانند و با گذشته خویش زنده اند . چون دست از حال و آینده شسته اند . یاحقی رفت اما به فکر یاحقی های زنده ی موسیقی کشورمان باشیم .

برگزاری کلاس های محمد رضا شجریان و انتخاب هنرجویان جدید از میان خیل عظیم دوستداران از رخداد های خجسته حوزه  آواز بود . گرچه در نحوه ی انتخاب و گزینش این افراد انتقاداتی شد اما امید می رود که از تعداد برگزیده شده هنرمندان برجسته ای برای آینده موسیقی کشورمان متولد شوند . کلاس های که به گفته محمد رضا شجریان در ۱۰ سال آینده شاهد نتیجه آن خواهیم بود .

از طرفی در سال گذشته شاهد ساخت روزافزون موسیقی های سفارشی بودیم که از سوی متولیان دولتی لقب موسیقی فاخر را یدک می کشیدند . چنانکه به گفته رضا مهدوی ۲۲ ساعت موسیقی با مولفه های موسیقی فاخر در حوزه هنری تولید شد . امیدواریم در سال نو با ادامه این روند شاهد تغییردرونمایه آثار هنری برای دست یابی به فاکتور های موسیقی فاخر نباشیم و در نظر هنرمندان و آهنگسازان کشورمان حس درونی آثار قربانی مصلحت و شرایط نشود .

و اما در عرصه بین المللی نامزدی حسین علیزاده برای کسب جایزه معتبر موسیقی گرمی رخداد قابل توجه و مبارکی می نمود . همکاری مشترک هنرمندان ایران و ارمنستان و خلق آثاری بدیع در موسیقی دو کشور که برای هر شنونده موسیقی گوش نواز به نظر می رسد ظرفیت های برجسته موسیقی ایرانی را برای جهانی شدن مشخص می کند .

 تنبور مست برای جامعه هنری کشورمان و همه ی شما دوستداران موسیقی ملی و تک تک یاران همراه سالی سرشار از مهربانی و سلامت آرزو می کند .

 شاد زی . مهر افزون

موسیقی فاخر - سینمای معناگرا

طی یکی دو سال اخیر ادبیات هنری کشور دستخوش تغییرات در خور توجه ای شده است . به عنوان مثال در حوزه موسیقی عبارت موسیقی فاخر و در سینما عبارت سینمای معنا گرا و ارزشی باب شده است . در این دوره زمانی کوتاه بسیاری از هنرمندان و هنردوستان ایران به تعاریف جدید و در عین حال در خور تاملی از موسیقی فاخر و معنا گرایی در هنر دست یافته اند . بازار داغ ساخت سمفونی ها و قطعات سفارشی که با سخاوتمندی مسئولان موسیقی کشورمان لقب فاخر را یدک می کشند باعث می شود تا مجالی برای سایر هنرمندان برای ارائه آثار نباشد . امید که حراجی هنر در کشور ما فراموش شود و موسیقیدانان کشورمان بار دیگر بر پایه احساسات پاک خویش به خلق آثار به یاد ماندنی همت گمارند تا براورده کردن تقاضای مسئولان .

اتفاقات تلخ وشیرین بسیاری در سال ۸۵ در حوزه هنر موسیقی رخ داد که تنبور مست  در واپسین روزهای سال جاری به بررسی آن خواهد پرداخت . امید که سال آینده برای هنر ایران سال پررونق و خجسته ای باشد .

معرفی مختصر چند مقام مهم و باستانی تنبور*

جلو شاهی                                                                                                                            

جلوشاهی از مقام های کهن تنبور است که از نشاطو جذبه خاصی برخوردار است . این مقام در اعیاد بزرگ مذهبی و یا در وقت استقبال از بزرگان و مقامات ظاهری با سرنا و دهل و در پیشواز از بزرگان معنوی یعنی پیران و پیشوایان طریقت و حقیقت با تنبور و دف اجرا می گردد.                                                        

 

بایه بایه                                                                                                                                    

بایه بایه از مقام های قدیمی تنبور است که  از حال و هوای شادی برخوردار است .این آهنگ در مراسم و اعیاد ملی و مذهبی با تنبور و یا سرنا اجرا می گردد.                                                                                     

قطار

قطار از مقام های آوازی بسیار کهن است که از حالتی حماسی و عاشقانه برخوردار است . خواننده ی ایم مقام گاه بدون همراهی تنبور و گاه همراه تنبور ایم مقام را اجرا می نماید و طی آن اشعاری عاشقانه و یا حماسی که گاهی از چاشنی پند و عبرت نیز برخوردار است را زمزمه می نماید .

 

سوار سوار

از مقام های باستانی است که حالات مختلف صدای پای اسب را تداعی می کند . در آغاز با ریتمی کند موسوم به دو نعل و سپس مقداری تندتر موسوم به سه نعل و بعد چهار نعل و تاخت و نشیب و فراز و در آخر کند می شود که گویی اسب از حرکت می ایستد .

 

سحری

سحری یکی از مقام های بسیار ارزشمند و دلنشین باستانی تنبور است که با آواز همراه با تنبور و یا سرنا به همراهی دهل اجرا می شود . تنبور نوازان در مجالس و محافل اذکار روحانی که طی آن شب به صبح می انجامد طلوعی دیگر را نوید داده و اشعار امید بخشی که سراپا وجد و نشاط  ایجاد می کند را به گوش مستمعین می رسانند و در اعیاد ملی و مذهبی نیز سرنا و دهل نوازان بر فراز بام های خود همین مقام را در وقت سحر می نوازند .

 

سماع نوع اول ( سملی )

این مقام از انواع سماع است که علاوه بر حالت نشاط و شور از وقار خاصی نیز برخوردار است . این مقام را در مراسم ذکر روحانی بگاه وقوع حالات جذبه و غلبه ی شوق با تنبور و دف و یا در مراسم جشن و سرور و اعیاد ملی با سرنا و دهل و ساز های دیگر از جمله دوزله- دایره و یا موکش می نوازند .

 

سماع نوع دوم ( سه جاران )

مقام سماع سه جاران یکی از زیبا ترین و غنی ترین مقام های موسیقی قدیم کردی است که بیشتر در اعیاد ملی و مذهبی با سرنا و دهل و در مراسم آئینی اهل حق  با تنبور اجرا می گردد  و حقیقتا اندکی ماند به آن آوازها .

 

سماع نوع سوم ( بال و شان )

بال و شان به معنی دست افشان است . این مقام از آنگ و ریتمی بسیار جذاب و زیبا و ظریف برخوردار است . این مقام از مهمترین مقام های سماع در موسیقی باستانی و عرفانی تنبور است .

 

گل و خار

این مقام از مقام های برجسته ی باستانی و مخصوص تنبور است که از ریتمی بسیار باشکوه و آهنگی غنی برخوردار است . شاید در گذشته های دور شعر این آهنگ مخصوص مناظره ی گل و خار بوده است که به مرور زمان استفاده از دیگر اشعار کردی نیز برای اجرای آن رایج گردیده است . ریتم این مقام سه ضربی لنگ است که ضرب اول فراختر از دو ضرب بعدی است یعنی در هفت چنگ موجود در میزان سه تای آن در ضرب اول و دوتای آن در ضرب دوم و دو تای دیگر در ضرب سوم نهفته است . این ریتم را در موسیقی کردی سه پا می نامند .

*برگرفته از رساله ی تنبور از دیرباز تا کنون نوشته مرحوم سید خلیل عالی نژاد.