جهانی شدن گریزی از تنهایی ( بخش نخست )

خلاقیت و نو آوری را میتوان به وضوح در آثا حسین علیزاده مشاهده کرد . وی یکی از برجسته ترین موسیقی دان های ایران است که نگاهی جهانی به مقوله هنر موسیقی دارد . آنچه در ادامه می آید مصاحبه ای است که آقای بهرنگ تنکابنی در شهریور ماه سال 1382 هم زمان با برپایی کنسرت موسیقی استاد علیزاده وژیوان گاسپاریان  با ایشان به عمل آوردند و در شماره صفر نشریه انجمن موسیقیدانان نیاوران منتشر شد . از آنجا که شاید بسیاری از دوستان این مصاحبه را مطا لعه نکرده اند و از طرفی در این گفت و گو مباحثی کلی در مورد جهانی شدن و موسیقی جهانی مطرح شده که شاید مشمول مرور زمان وا قع نشده باشند به مطاله ی دوباره آن می پرداریم.

به علت طولانی بودن مطلب تنبور مست در دو بخش  به انتشار آن میپردازد .

***

تعبیر شما از جهانی شدن چیست؟

 تعبیری از این مسئله وجود دارد که متاسفانه در مراکز آکادمیک ما فرصت بحث پیرامون آن وجود ندارد . تعاریفی که در ایران از زندگی جهانی ارائه می شود تعبیر جهانی است که ایران در آن جای ندارد .این تعبیر به خصوص در جوامع روشنفکری ما بیشتر شنیده می شود . مردم دنیا را به اندازه محل زندگی خود بزرگ یا کوچک می بینند یعنی به محیطی که در آن زندگی می کنند تعلق معنوی دارند و آنرا از زندگی جهانی حذف نمی کنند . به همین خاطر از زندگی جهانی تصور خاصی ندارند . انسلن وقتی به زندگی جهانی دست پیدا می کند که همه ی دنیا را بدون هیچ کم و کاستی محل زندگی خود بداند .

 هنر جهانی چه تعریفی دارد و جایگاه آن در زندگی جهانی کجاست؟

 جهانی بودن در هنر در واقع ارتباط هنری مردم جهان با هم است که در آن استثنایی بین مردم و ملیت ها وجود ندارد . به این معنی که روی کره زمین خطی کشیده نشود و تنها بخشی از آن که از لحاظ تکنولوژی قدرت یا ثروت دارای برتری باشد جهان نامیده شود . دقیقا این تعریفی است که در مسائل سیاسی نیز به مردم دنیا تحمیل می شود و به شکل یک قانون نا نوشته در آمده که اگر فردی در اروپا یا آمریکا متولد شود فرهنگ و هنر وی به عنوان هنر جهان شناخته می شود و بالطبع سهمی برای دیگر مردم جهان باقی نمی ماند . مفهوم جهانی بودن در ایران خیلی گمراه و منحرف شده . در حالی که در دنیا حتی در دنیای شرق این تصور وجود ندارد که فرهنگ و هنر آنها جزئی از هنر جهانی محسوب نمی شود . این مسئله هنگامی رخ می دهد  این مسا له هنگامی رخ می دهد که جهانی بودن از سرزمین دیگر به ما دیکته شود . که در ایران و به طور کلی در کشور های جهان سوم از عدم ارتباط با دنیا نشا ت می گیرد .

 وقتی مردم این کشور ها در کشور های غربی تحصیل یا کار می کنند سوغات هایی را به کشورشان می آورند با نام فرهنگ آن جهان و تلاش دارند تا آموخته های آن جهان را در کشور خود تبلیغ کنند . این ارمغان جهانی شدن خود زنگ خطری است تا تفکری به نام عقب افتادگی را در ذهنیت مردم کشور های جهان سوم شکل دهد که نمونه ی آنرا در ایران میبینیم . انقلاب صنعتی در جوامع مترقی غرب که نقطه مقابل تحولات در کشور هایی مانند ایران است انگیزه ی سفر و مهاجرت را در مردم این کشور ها به وجود می آورد . هنگامی که مهاجرین زندگی متفاوت را در غرب میبینند با حس وطن پرستی قوی که در آنها وجود دارد سعی در تقلید و اجرای آن شیوه در سرزمین مادری خود دارند .

این حرکت  درعین  حالی که فکر و هدف متعالی و بزرگی در خود دارد منجر به بروز اشتباهات بزرگی میشود . موقعیت فرهنگی هر کشور خاص خود آن سرزمین است و نمی توان آنرا بدون زمینه های قبلی با فرهنگی غریبه پیوند داد . اگر این اتفاق بیافتد حاصل این پیوند فرهنگی بلاتکلیف و بی هویت می شود .

 یعنی برای رسیدن به فرهنگ جهانی باید به استاندارد های مشخصی برسیم ؟

 به نظر من قبل از تعریف هر استانداردی باید حق و حقوقی برای فرهنگ مردم دنیا قائل شد . اتفاقا در چند دهه اخیر تفکر غرب نسبت به فرهنگ های مختلف تفاوت بسیاری کرده است . در نیم قرن گذشته تفکری بر جامعه غرب حاکم بود که در آن فرهنگ غرب پدیده ای کاملا متفاوت و برتر نسبت به دیگر فرهنگ ها تلقی می شد اما هم اکنون این ذهنیت تغییر کرده و آنها به دنبال کسب آگاهی بیشتر از فرهنگ ملل و اقوام مختلف هستند تا بتوانند فرهنگ خود را غنی تر سازند . البته در برنامه ریزی های سیاسی این کسب آگاهی از فرهنگ های مختلف با تفکر فرهنگ حاکمیت صورت می گیرد .

در جامعه ما واژه جهانی بودن یا جهانی شدن مفهوم قطعی ندارد و حتی به شکل مضحکی از آن استفاده میشود . در حالی که امروزه جریانی در موسیقی دنیا با عنوان موسیقی جهانی وجود دارد ولی تنها چیزی که در آن وجود ندارد موسیقی غربی است . یعنی اگر ما موسیقی کلاسیک غربی را مصداق موسیقی جهانی معرفی کنیم در سطح دنیا کاملا بی معنا به نظر می آید .در حالی که اکنون در ایران در دانشگاه موسیقی دو بخش موسیقی ایرانی و موسیقی جهانی وجود دارد که در بخش جهانی موسیقی کلاسیک غرب آموزش داده می شود . امروزه مفهوم جهانی شدن به این مقوله باز می گردد که حق و حقوق زمینه فکری . حس هنری هنرمندان دنیا بدون در نظر گرفتن موقعیت جغرافیایی رعایت شود . حتی در بعضی مواقع به شکل عجیبی عکس ذهنیت قبلی رایج شده و هنرمندان غربی برتری را فرهنگ و هنر شرق جستجو می کنند . منظور اینکه چیزی که ذهن جهانی را در هنرمند به وجود می آورد صرف محیط نیست .

ادامه دارد ...