شجریان: تحریم رادیو و تلویزیون تا روز قیامت ادامه دارد!

شامگاه جمعه گذشته محمدرضا شجریان همراه با هنرمندان حسین علیزاده،‌ کیهان کلهر و همایون شجریان در مرکز فیلارمونی شهر کلن‌ در برابر بیش از یکهزار تن از مشتاقان موسیقی به اجرای قطعات موسیقی آوازی ایران پرداختند.شجریان در پایان این کنسرت در گفتگویى با صداى آلمان از این برنامه‌ها، برپایی کنسرت در تهران، و بالاخره آخرین سی.دی ایشان بنام «فریاد» سخن گفت.

صداى آلمان: آقای محمدرضا شجریان، بسیار خوشحالم که باز در خدمت شما هستم. در آغاز خیلی خوشحال می‌شوم راجع به این سلسله از برنامه‌هایتان که بگویید چه جوری شروع شد، الان در چه مرحله‌ای ست و چگونه خاتمه پیدا می‌کند؟

محمدرضا شجریان: برنامه‌ی ما از بارسلون شروع شد. دو شب در لندن کنسرت داشتیم، بعد در استکهلم بودیم و چند برنامه‌ی دیگر هم داریم که یکی در شهر لوراخ  هست و بعد به آمستردام می‌رویم و بروکسل که جمعا ۴ برنامه هم آنجا داریم، و حدودا ۱۰ برنامه ما در این سفر داریم که اجرا کنیم. بعد برمی‌گردیم تهران که از ۸ آذرماه کنسرت‌های ما در تهران شروع می‌شود، در همان سالن وزارت کشور، که قبلا هم برای بم کنسرت داده بودیم،‌ شب کنسرت خواهیم داشت.

صداى آلمان: تا آنجایی که من یادم هست شما اعلام کرده بودید که دیگر در ایران کنسرتی اجرا نخواهد کرد. چطور باز دست به چنین کاری زدید؟ 

محمدرضا شجریان: آن بخاطر اعتراضی بود که بدون جهت کنسرت من را تعطیل می‌کردند و مزاحمت‌هایی ایجاد می‌کردند. اخیرا دیگر دوستان گفتند که خواهش می‌کنیم فعالیتی بکنید، شاید اذیت‌تان نکنند. ما هم گفتیم خیلی خوب، شروع می‌کنیم و اگر ببینیم دوباره اذیت و آزارها شروع شد، دوباره تعطیل‌اش می‌کنیم. فعلا که،‌ تا اینجا، برنامه احتمالا اجرا خواهد شد. بایست دید که شب قبل از کنسرت آیا دوباره کنسرت تعطیل می‌شود یا اجرا خواهد شد!

صداى آلمان: آقای شجریان، اگر موافق باشید می‌پردازیم به آخرین سی.دی شما، که نام این سی.دی «فریاد» است. در این سی.دی حال و هوای شعرها فرق می‌کند. مسایل اجتماعی مطرح شده است. البته در کارهای گذشته‌ی شما هم ما شاهد چنین حرکت‌هایی بودیم. چطور شد که اینبار بیشتر یا پررنگتر به مسایل اجتماعی پرداختید؟

محمدرضا شجریان: البته بیشتر از قبلی‌ها نیست،‌ ولی بهرحال شکل تصاعدی را، یک شکل به اصطلاح می‌گویند اوج گرفتن در اعتراضات است که ما اعتراض داریم بر همه چیز. هنر ذاتش اعتراض است. هنر برای مداحی نیست. هنر در وهله‌ی اول ذاتش اعتراض است، به روزگار، به معشوق، به هر چیزی که می‌خواهد و به آن نمی‌رسد اعتراض می‌کند، و گله می‌کند، و شکایت می‌کند. هنری که من ارائه کرده‌ام در این سالها همیشه در آن جنبه‌ی اعتراض بوده است. ما تعریف و توصیف را دراین چیزها حذف کرده‌ایم. البته گاهی اوقات بعضی از غزلها تعریف و توصیف از معشوق هست، ولی بیشتر جنبه‌ی اعتراض است. در «فریاد» هم،‌ ما آنموقع دیدیم که باید فریاد کرد دیگر. اختناق است و بایست فریاد کرد! و ما بازهم خواهیم گفت که بهرحال بایستی آزادی باشد، آزادی فکر و آزادی زندگی باشد برای هر کسی.

صداى آلمان: آقای شجریان شما چندسالی ست که دستگاه رادیو و تلویزیون را از پخش صدای خودتان بازداشته‌اید. پرسش من از شما اینست که آیا این تحریم همچنان ادامه دارد از سوی شما؟

محمدرضا شجریان: این تحریم تا روز قیامت ادامه دارد.

صداى آلمان: ولی صدای شما پخش می‌شود گاهگاهی!

محمدرضا شجریان: بدون اجازه است دیگر.   

صداى آلمان: آقای شجریان هر دولتی آمده سر کار در ایران، حال و هوای موسیقی هم عوض شده است. گاهی حتا جلوی آن را گرفته‌اند و شما و دیگر هنرمندان نتوانستید کنسرت بدهید و بعضی وقتها فضا بسیار باز شده و شما توانسته‌اید جولان بدهید. الان وضع موسیقی در مملکت چگونه است؟

محمدرضا شجریان: وضع موسیقی فرق چندانی نکرده که نگران بشوید. نه، جای نگرانی نیست. چرا؟ اگر شما توانستید جاذبه‌ی زمین را برای همیشه خنثی‌اش کنید و از دستش راحت بشوید، اینها هم می‌توانند از دست موسیقی راحت بشوند. نه! باید گفت که وقتی رهبر انقلاب، آقای خمینی تحریم را از موسیقی برمی‌دارد، پس می‌داند که موسیقی کاربرد دارد و نمی‌تواند موسیقی را از مردم بگیرد. وقتی ایشان تن به این می‌دهد که موسیقی بایست در جامعه باشد، دیگران هم نمی‌توانند جلوی موسیقی را بگیرند.

صداى آلمان: استاد شجریان از این مسایل که بگذریم، آنگونه که من کنسرتهای شما را پیگیری کرده‌ام، شما در کنسرت قبلی‌تان یک قطعه شعری از زنده یاد «اخوان ثالث» را بصورت آواز اجرا کردید و در جایی گفته بودید که در نظر دارید این قطعه شعر اجتماعی را به گونه‌ی دیگری ارائه بدهید. اگر ممکن است به جزییات بیشتری ازاین شعر بپردازید و بگویید که بالاخره چه بر سر این شعر آمد؟

محمدرضا شجریان: در کنسرت‌هایی که دیشب شما بخشی از آن را دیدید، در این کنسرت که ما قبلا  ۹ـ ۸ بار در آمریکا ارائه کردیم یک شعری از اخوان ثالث من داشتم که فقط آواز بود با کمانچه. ولی بعد که به آن گوش کردیم دیدیم که هنوز جا نیفتاده است. ما نمی‌بایست این شعر را اینطور نپخته ارائه بکنیم. این بود که ما از کنسرت این دفعه‌ی مان حذفش کردیم. و در کنسرت این دفعه آن اعتراضی که در «فریاد» و در «زمستان» هست و اینها، در این به چشم نمی‌خورد. ولی در لابه لای‌اش باز از آنگونه اعتراضاتی که بایستی به روزگار و معشوق و غیره بشود، در آن هست. فقط بخاطر اینکه آن شعری که من انتخاب کرده بودم هنوز جا نیفتاده و دلم نمی‌خواهد یک کاری که جا نیفتاده و نپخته است این را ارائه بکنم. می‌خواهم روی آن بیشتر فکر بکنم که در آینده اگر ارائه‌اش می‌کنم، یک کیفیت خوبی داشته باشد و خودم از آن ارائه راضی نبودم، و بعد از ۹ـ ۸ تا کنسرتی هم که در امریکا دادیم، به خودم گفتم کاش اینکار را نمی‌کردم و بهتر ارائه‌اش می‌کردم. اینست که در این برنامه حذفش کردم و صرفا پرداختیم به همان تصانیف قدیمی و دوتا تصنیف که آقای علیزاده ساخته‌اند که آنها باز خودش همان زبان اعتراض‌اش هست و زبان امید بخشیدن و امید دادن به مردم.

صداى آلمان: آقای شجریان با تشکر از شما بخاطر انجام این مصاحبه، آرزوی موفقیت و پیشرفت بیشتری برای شما و همینطور شاگردان شما دارم.